'ती'

तिच्यापासून आज मी बराच दूर होतो. बराच म्हणजे हजारो मैलांवर. जितक्या तिच्या जवळ राहून सुखं उपभोगीत होतो. तितक्याच दूर आज राहून दु:ख पचविण्याची  तयारी चालू होती. सुखाचे महत्व काय असते याची जाणं ही आज येत होती. निसर्गाला खूप जवळून पाहण्याचा योग येत होता. निसर्गानं आपल्या सौंदर्याची उधळण इतकी का करावी अस राहून राहून वाटत होतं. कारण हे सौंदर्य या माझ्या इवल्याशा डोळ्यांमध्ये सामावण्यासारखे नव्हते. आपण कोठेतरी वेगळ्याच विश्वात पोहोचल्याची जाणीव होत होती. निसर्गानं पसरविलेल्या हिरव्यागार मखमली गालिच्यावरून हलकेच पाऊले चालत होती. तळव्यांना आल्हाददायक स्पर्श होत होता. समोर वाऱ्याच्या हलक्याच धक्यान वृक्षांच्या फांद्या आपल्याच नादात डुलत होत्या. वेगवेगळ्या रंगातील फुले मनाला भोवळ घालीत होती. तेवढ्याच नैसर्गिक रंगान आकाश सजविण्यास सुरुवात केली होती आणि न राहवून पक्षांनी आपली हलकीच किलबिल सुरु केली होती. या हिरव्यागार वनराईतून पारदर्शक पाण्याचा झरा खळखळ आवाज करीत हृदयाची स्पंदने वाढवित होता. निसर्गानी आपली मैफिल सजविली होती. तो कुणाच्यातरी येण्याच्या प्रतीक्षेत होता. मी वृक्षांच्या आडोशाला उभा होतो. माझ्या अस्तित्वाची जाणीव न होऊ देण्याची मी काळजी घेतली होती. सर्वत्र सन्नाटा पसरलेला होता. काहीतरी घडणार आहे याचा संकेतच जणूकाही मिळत होता. तेवढ्यात अचानक वाऱ्याचा वेग वाढल्याची जाणीव झाली. पक्षांनी किलबिल करीत आकाशाकडे झेप घ्यावयास सुरुवात केली. कळ्यांनी आपल्या रंगात आणखीनच भर टाकीत फुलावयास सुरुवात केली. सूर्याची तांबडी किरणे ढगाच्या पोकळीतून डोकाऊ लागली. पाण्याचा खळखळाट वाढला होता. पाण्याच्या लाटा एकमेकांवर आपटून त्याचे शिंतोडे माझ्या अंगावर येत होते. मी वृक्षांच्या एका कोपऱ्यात तसाच स्तब्ध उभा होतो. समोर धुकं पडल्यानं फारस काही  दिसत नव्हत. एवढ्यात कुठूनतरी छन.....छन.....हे मंजुळ स्वर कानी पडले. आवाजाच्या दिशेन मी मान फिरविली पण तेथे काहीच नव्हते. पुन्हा तोच आवाज, मी न राहवून सर्व बंधने तोडून त्या आवाजाच्या दिशेन धावू लागलो. धुक्याचा पडदा फाडून मी त्या पडद्यापलीकडे पोहोचलो आणि......आणि.......  

  

.......आणि समोर 'तीच' होती....हो, तीच होती. हिरव्यागार वस्रामध्ये तीन स्वतःला लपविले होते. निसर्गाच्या वरदानान लाभलेल्या केसांच्या झुल्याला वाऱ्याच्या दिशेन मोकळ  केलं होतं.  सूर्याची लाल किरणे कर्णफुलांची लकाकी वाढवित होता. नाकातील नथ सौंदर्य फुलविण्यामागे लागली होती. हातातील बांगड्यांचा खळखळाट हा पाण्याच्या आवाजाला आव्हान देत होता. चंद्रकलेची कोअर कपाळावर सौंदर्याला पूर्णत्व देत होती.  ती हळूहळू आपल्या नाजूक पावलांनी माझ्याजवळ येत होती. हृदयाचा एकएक ठोका चुकत होता. अंगावर कंप निर्माण झाला होता. बोचऱ्या थंडीत सुद्धा घाम फुटू लागला होता. खरंच वनराईच्या सानिध्यातील ते दृश्य मनमोहक असेच होते. ती आता माझ्या जवळच होती. तिने आपल्या चेहऱ्यावर ओघळणाऱ्या केसांच्या बटाना मागे सारले होते. तिने आता आपल्या ओठांची ठेवण बदलीत माझ्याकडे पाहत स्मितहास्याची फुंकर मारली होती. नजरेची भाषा बरंच काही समजावून जात होती. काही क्षणाचाच हा प्रसंग होता. तिची पाठमोरी आकृती माझ्या नजरे समोरून दूर जात होती. माझ्या पावलांचा वेग आता वाढला होता. तिला गाठायचं होतं. ती माझ्या बरीच पुढे निघून गेली होती. तिच्या एका हास्यान माझ्यातला मी हरवून बसलो होतो. माझं वेड मन तिच्या माग धावत होतं. आता मला कशाचही भान राहिलं नव्हतं. तिची पुसटशी आकृती धुक्याआड जात होती. मी असाच बेफान झालो होतो. तिला मी गाठली होती. तिच्या खूपच जवळ आता मी पोहोचलो होतो. मी न राहवून तिच्या जवळ जावयाचा प्रयत्न केला. कड्यावरून केंव्हाच तोल गेला होता आणि......... 

.....आणि एक .....एक व्याकुळ किंकाळी अनंतात विलीन झाली होती. वृक्षांवरील पक्षांनी पुन्हा किलबिल सुरु केली होती. वनराई शांततेत नांदत होती आणि ती माझ्या 'त्या' निस्तेज देहाकडे पाहून 'हसत' होती!         

     स्वर आले जुळूनी.........

'स्वर आले दुरुनी जुळल्या सगळ्या त्या आठवणी' या दर्दभऱ्या काव्यपंक्ती माझ्या कानावर आल्या आणि पुनश्च मला भूतकाळातील माझ्या जीवनांत सोडलं गेलं. खरंच माणूस जगतो ते भूतकाळातील आठवणीवरच. मग त्या आठवणी सुखद असोत वा दु:खद. आठवणी त्या आठवणी. भविष्य आपल्याला माहित नसतं. उद्या समोर काय असेल याची जाणीव नसते. अंधारातून प्रकाशाकडे जाण्यासाठी असतं पाठबळ ते आठवणीचं! म्हणूनच भविष्याचा सुखद कळस गाठण्यासाठी लागतो तो आठवणींचा भक्कम पाया! 

माणसाचं नात कधी, कुणाशी, कुठे जुळेल हे सांगणच कठीण. आपल्या नशिबात काय आहे हे समजण त्याहूनही कठीण. आपलं नात कुणाशी जोडलेलं आहे हे नियती ठरवीत असते आणि कालचक्रानुसार ते घडतही असते. म्हणूनच आज अशा दुर्लभक्षणी तुझी आणि माझी भेट झाली. भेटीला किमंत नव्हती पण नजरेतल्या शब्दांना अर्थ होता. न बोलता दोन्ही मनें एक झाली होती. भविष्याचा जोडीदार मिळाला होता. नियतीन तुझी-माझी भेट घडवून आपला डाव साधला होता. संसाररूपी रथाच्या चाकांना तुला आणि मला बांधले होते. नकळत तू मला होकार दिलास आणि माझ्या हृदयाची दारे तुझ्यासाठी मोकळी झाली. जीची वाट पाहिली ती तुझ्या रुपानं माझ्या जीवनांत आली होती. म्हणूनच तुझ्या नी माझ्या ऋणानुबंधनाच्या या गाठी जुळल्या त्या आयुष्यभरासाठी! 

प्रेमाची भाषाच निराळी. ती कधी शब्दातून व्यक्त होते तर कधी काव्यातून, कधी नजरेतून तर कधी स्पर्शातून, अर्थ एकचं पण तऱ्हा वेगळ्या. पण या सर्व गोष्टींसाठी लागतो तो सहवास! जितका सहवास जास्त तितके प्रेम जास्त. तुझ्या सहवासातच माझं प्रेम जन्म घेत. तिथंच बागडत,  तिथंच फुलत, तिथंच खुलत. फुलत-खेळत उतुंग शिखरावर पोहोचत आणि शेवटी तुझ्यातच ते विलीन होत. तू असलीस तरच माझ्या प्रेमाला भरती येते. तू असलीस तरच त्याचं अस्तित्व राहत. तुझ्याशिवाय माझ्या या प्रेमाला किमंत नाहीय. तुझ्या एका हाकेन हे प्रेमरूपी पंख फडफडावयास लागतात. उंच भरारी मारण्यासाठी तडफडू लागतात. तुझ्या मनातील भावना तुझ्या हळुवार शब्दांनी मला भूलावितात. तुझ्या नजरेतून तुझ्या अंत:करणातील हलकल्होळ मला जाणवतोय. तुझ्या पुसटशा नाजूक स्पर्शान हृदयातील किलबिल समजतेय. तुझ्या डोळ्यातील रवि आणि  चंद्र आज काहीतरी सांगू पाहतायेत. तुझ्या नेत्रातील रवि माझे जीवन प्रकाशमय करतोय तर तुझ्या डोळ्यातील चंद्र माझ्या वेदनांना हळुवारपणे लपवितोय. 

...........असं वाटतंय की तुझं प्रेम हे माझ्या जीवनातील एक अमूल्य ठेव आहे आणि या संपत्तीच्या पायावरच मला तुझ्या-माझ्या जीवनाचा, सुखाचा, आनंदाचा कळस गाठायचाय!

सुखं

माणूस आयुष्य जगतो कशासाठी? माणूस आयुष्यात जे करत असतो किंवा करवित असतो, ते सर्व कशासाठी? नावलौकिकासाठी, पैशासाठी, समाजासाठी की स्वतःच्या सुखासाठी? मला तर वाटत की माणूस आयुष्यात जे काही करत असतो ते सुखं नावाच्या मृगजळासाठी. धावून धावून थकतो तरीही तो या मृगजळा मागे धावायचे काही थांबत नाही अन त्याचा पिच्छा ही सोडत नाही. सुखासाठी तो काहीही करू इच्छितो, शकतो, पण .....पण तरीही माणूस सुखी असू शकतो? .....नाही ....नाही माणूस हा या कालचक्रात कधीही सुखी राहू शकत नाही. कितीही गोष्टी त्याला मिळाल्या तरी त्याची भूक ही संपताच नाही. त्याचा आत्मा हा सदैव अतृप्तच राहतो. 

जगी सर्व सुखी असा कोण आहे? ........कोणीही नाही ! अन असणारच नाही. याचं  कारण एकंच........आणि ते म्हणजे माणसाचं मन !  जोपर्यंत माणसाचं मन जीवंत राहत तोपर्यंत तो अतृप्तच राहतो.

मन !

किती महान रहस्य लपलेली असतात फक्त या दोन शब्दात ! खरंच काय आहे हे मन म्हणजे ? जगातील प्रत्येक माणूस म्हणजे मनोभावनांच्या असंख्य दोरखंडानी जखडलेला एक हत्तीच नसतो का ? जिथल्या तिथेच एक सारखा हलणारा, स्वतःला स्वतंत्र आणि सामर्थ्यवान  मानणारा तरीही अस्वस्थ असणारा !    

      

सुखं म्हणजे नक्की काय ? सुखाची नक्की व्याख्या तरी काय ? माणूस सर्वांगाने सुखी असा कधी समजायचा ?......कठीण आहे याचं उत्तर. सुखाच्या अनेक व्याख्या  येतील परंतू सुखाची व्याख्या सांगणारा माणूस स्वतः सुखी असू शकेल ? ज्याला सुखं म्हणजे काय हेच जर माहित नसेल तर त्याने काय बोलावे? खरंच मला सुखं म्हणजे काय ? हेच अजून कळलेले नाही आणि जे समजले, उमजले ते एवढेच की सुखाला फक्त दोन गोष्टी हव्या असतात, .....फक्त दोन....आणि त्या म्हणजे 'तन आणि मन' !

.......'तन आणि मन' यांनी तृप्त असणारा आत्मा म्हणजे सुखं. मी सुखाची एवढीच व्याख्या करू शकतो. या व्यतिरिक्त सुखं म्हणजे काय मला माहित नाही.

तुला माहित आहे?.....सांगशिल ?......

जीवन म्हणजे म्यानातल खड्ग ! माणसाचं शरीर हे म्यानासारख असतं आणि त्याचं मन हे त्या म्यानातल्या खड्गाच्या तीक्ष्ण पात्यासारख असतं. या जीवनरूपी खड्गाला आत्मारूपी मुठ असते. म्हटलं तर त्या मुठीचा त्या खड्गाशी व त्या म्यानाशी संबंध आहे अन म्हटलं तर नाही. पण मुठच नसती तर ते खड्ग चालेल का? म्यानाला शोभा येईल का? आत्म्याशिवाय जसं शरीर तसंच म्यानाचही.  ना शरीराला अर्थ ना मनाला !

म्हणूनच 'तन आणि मन' तृप्त असण हेच या जीवनातील सुखं आहे, अमृत आहे. पण ........पण ......याही गोष्टी माणसाच्या एकट्याच्या हातात नसतात. या दोन्ही गोष्टींसाठी त्याला दुसऱ्याचा आधार हा घ्यावाच लागतो. तसं पाहिलं तर जीवनाला सर्वांगान पूर्णत्व येत ते जोडीदाराच्या सहवासान. म्हणूनच सुखाला सावली ही असावीच लागते कारण टाळी कधीच एका हातान वाजत नसते, तर दुसरा हात हा लागतोच....फक्त.....

.....फक्त तो हात आपलाच नसावा.     

जीवन! 

सुखं दु:खाच्या उभ्या आडव्या धाग्यांनी विणलेलं एक नाजूक वस्त्र म्हणजे जीवन! जीवन म्हणजे सुखदु:खाचा एक प्रवास - जन्मापासून मृत्युपर्यंत, आशा आकांशानी भरलेला प्रचंड महासागर म्हणजे जीवन! जीवन म्हणजे गाणे - कधीच न संपणारे! भग्न स्वप्नांचा विचार करीत, येणाऱ्या स्वप्नांची आशा करीत राहणारे एक जिवंत शरीर म्हणजे जीवन! सुखाच्या शोधात तरंगणारी नौका म्हणजे जीवन!

जीवन म्हणजे काय? ........कधीही न उलगडणारे एक कोडे!

अशाच प्रेमाच्या शोधात भटकणाऱ्या माझ्यासारख्या वेड्याचं हे एक जीवन आहे. कधीही न कळलेलं, कधीही न संपणारं अन कधीही न उलगडणार. झाकल्या मुठीत सर्व काही असणारं, मुठ उघडली असता काहीही नसणार. सुखाचं आवरणं असणारी दु:खाची ठेव. सुखाच्या मृगजळामागे धावणाऱ्या वेड्याचं एक केविलवाण जीवन......कधीही हाती न लागणारं. सुखाला अनेक चेहरे असतात पण दु:खाला मात्र एकाचं. क्षणापुरते का असेना सुखांत कशाचीही अपेक्षा नसते, दु:खात प्रेमाचा आधार हवा असतो, अन त्या आधारालाच जीवन हे नाव द्यावयाच असतं. खरंच किती सोप्या आहेत जीवनाच्या व्याख्या.......सुखदु:ख म्हणजे जीवन! पण ही सुखं आपल्याच पायदळी तुडवीत, दु:खाचं भलंमोठ ओझं आपल्या खांद्यावर घेऊन फिरणाऱ्या माझ्यासारख्या भटक्याच्या जीवनाची व्याख्या काय? .......कधी कळलीच नाही. कळाले ते एवढेच की दु:खावर दु:ख उभं राहून जी माझ्यासारख्यांची व्यथा निर्माण होते ते म्हणजे वेड्याचं जगण! ..........की ज्याला जगण्याचाच आनंद लुटता येत नाही. वटवृक्षाच्या सावलीत दु:खाचा काळोख मोजणार माझ हे मन. समाधानाला तिलांजली देऊन दु:खाची आरती करणार हे मन. नैराश्यान पछाडलेलं हे बेफाम मन. तो माणूस दुसऱ्याला सुखं देणार? सुखासारख्या या गोड शब्दाचा हा अपमानच नाही का? .......तर अशा या मूर्खाच हे छोटस जीवन, अंधारातून प्रकाशाकडे जाण्याऐवजी अंधारातून अंधारातच नेणारं. वाळवांटासारख्या ओसाड पहाडासारखे रुक्ष, पाण्याचा थेंब नसणाऱ्या नदीच्या पात्रासारख बकाल. पालवीचा मागमूसही नसणाऱ्या वृक्षासारख निस्तेज!

   

वि. स. खांडेकर लिहितात,

"भग्न स्वप्नांच्या तुकड्यांना कवटाळून बसण्यासाठी मनुष्य जन्माला आलेला नाही. मानवाने मन केवळ साखरदंडानी करकचून बांधून ठेवू नये. त्याला भविष्याच्या गरुडपंखाचे वरदानही लाभले आहे. एखाद स्वप्न पाहण, ते फुलविण आणि ते सत्यसृष्ठीत उतरावं म्हणून धडपडण, त्या धडपडीचा आनंद लुटण आणि दुर्दैवानं ते भंग पावण.........तरी त्याच्या तुकड्यावरून रक्ताळलेल्या पायांनी दुसऱ्या स्वप्नामाग धावण हा मानवी मनाचा धर्म आहे".  

खंर आहे हे पण .......पण जीवनात घडलेल्या भग्न स्वप्नांना माणूस सहजासहजी विसरू शकतो? .......नाही.......नाही; त्या........त्या दु:खाची तीव्रताच इतकी असते की सुखांची शक्तीच कमी पडते. कारण सुखाला वाटेकरूच खूप असतात, दु:खात कोणी विचारीत नाहीत. अन त्या भग्न स्वप्नांनी रक्ताळलेल्या पायाच्या वेदना ह्या फक्त त्या तुकड्यावरून चालणाऱ्या माणसालाच समजू शकतात. तडा गेलेली काच पुन्हा जोडू शकत नसतो तसंच माणसाच्या मनाचंही असतं. कारण तडा गेलेल्या मनाला दुसऱ्यांचे अश्रूसुद्धा थोपवू शकत नाहीत. म्हणूनच माझ्यासारख्या माणसाला दु:खातच जगायचंय, दु:खातंच डुबायचंय, दु:खातंच बागडायचं असतं, दु:खातंच फुलायचं असतं. दु:खातंच राहायचं असतं..........

........फक्त.........फक्त सुखाच्या न दिसणाऱ्या मखमली आवरणाखाली!         

'कर्तव्य आणि भावना'

कर्तव्य श्रेष्ठ की भावना? दोन शब्द वेगळे पण एकमेकांच्या बरोबरीने राहणारे. तुलना कशी करायची अन श्रेष्ठता कशात मोजायची? कशाला आनंद द्यावयाचा अन कोणाला दुखवायचं? कुणाला कळसावर चढवायचं आणि कुणाला पायदळी तुडवायच? तरीही श्रेष्ठता कशात समजायची? कर्तव्यात की भावनेत?

माझ्या मताला फारशी किमंत नाही. परंतु माझं मत ते शेवटी माझंच त्यावर दुसऱ्याचा अधिकार असण्याची आवश्यकता नाहीय आणि ते दुसऱ्याला पटेल अशातलाही भाग नाही. माणूस जन्माला आलेला आहे तो काहीतरी करून दाखविण्यासाठीच. कर्तव्य हीच त्याची पहिली पायरी आहे. कर्तव्याची जाणं त्याला असावीच लागते. 'मरावे परी कीर्तिरूपे उरावे' असे म्हटलेच आहे. आपल्या कार्याने आपल्या अस्तित्वाची जाणं माणसान ठेवावी हाच त्यामागील उद्देश आहे. कर्तव्याला पायदळी तुडवून माणूस पुढे जाऊच शकत नाही. 'कर्तव्याने घडतो माणूस'.....असंही कुणीतरी म्हटलंय. किती सार्थ आहे हे वाक्य. माणसाला ओळखलं जात ते त्याच्या कर्तव्याने, मग ते सत्कृत असो वा दुष्यकृत्य, कर्तव्यातील प्रत्येक कृतीला महत्व असतं. कशी कृती केली जाते यावर त्याचं कर्तव्य अवलंबून असतं आणि या प्रत्येक कृतीमाग एक नाजूक गोष्ट लपलेली असते की ज्यामुळे कर्तव्याच्या प्रत्येक कृतीला वेगळीच धार येते अन ती म्हणजे.......ती म्हणजे माणसाच्या अंतर्मनातील भावना.

भावनेचा जन्मच माणसाबरोबर झाला. स्त्री - मायेचा उगम असणारी एक निर्मळ गंगा. माया आणि प्रेम ही एक अफाट संपत्ती ईश्वरान स्त्रीला दिलेली आहे. म्हणूनच माणसाला उपजतच भावनेचा स्पर्श व्हावा म्हणून परमेश्वरान त्याला स्त्रीच्या पोटी जन्माला घातलं. परस्परांबद्दल प्रेमं वाटावं म्हणूनच माणसाच्या हृदयात एक नाजूक अविष्कार निर्माण केला आणि त्यालाच आपण भावना असं नाव देवून टाकलं. उत्कट भावना निर्माण व्हावयास एक जिवंत हृदयाची आवश्यकता असते. कारण भावनेचा उगमच हृदय आहे. जर हृदयच जिवंत नसेल तर भावना कोठून येणार? आणि जर भावनाच नसतील तर कर्तव्याला जोड कशाची मिळणार? भावना ही एक नाजूक गोष्ट आहे की मनाच्या देऊळातील हृदयाच्या गाभाऱ्यात जपलेली असते. म्हणूनच भावनेला तडा जाऊ न देण आणि कर्तव्याला पांगळ न पाडण हेच माणसाच्या हाती असतं. कारण भावनेचा अंत हा माणसाचा मृत्यूही ठरू शकतो. भावनारहित हृदय म्हणजे हृदयरहित शरीरच होय. म्हणूनच भावनेला तळहाताच्या फोडाप्रमाणे जपावे लागते.

कर्तव्य श्रेष्ठ की भावना श्रेष्ठ? .........हा प्रश्नच गौण ठरतो. कर्तव्य आणि भावना ह्या तराजूच्या दोन पारड्या आहेत. त्यांची एकमेकाशी तुलनाच होऊ शकत नाही. या दोन्ही गोष्टींना आपला तोल हा सांभाळावाच लागतो. भावनारहित कर्तव्य आणि कर्तव्यविना भावना कधीच सुखं देऊ शकत नाहीत. म्हणूनच मला वाटत की कर्तव्य आणि भावना ह्याचं नात हे दुसरे-तिसरे काहीही नसून पती-पत्नीचं आहे. पती हे 'कर्तव्य' असून पत्नी ही त्याची 'भावना' आहे. आणि जर सुखांची फळे चाखावयाची असतील तर भावनेला कर्तव्याच्या माग सावलीप्रमाणे रहावेच लागते. हृदयातून उत्कटलेल्या भावनांना माणूस रोकु शकत नाही आणि त्याच्या हातून कृती घडते, घडलेल्या कृतीतून कर्तव्याची जाणीव होते आणि ह्याच जाणीवेतून पूर्णत्व प्राप्त होत.           

स्वप्नातल्या  कळयांनो...

बऱ्याच दिवसानंतर आज आपण पुन्हा भेटत होतो. रस्ता तसा गजबजलेला नव्हता. चार एक माणसे इकडे तिकडे फिरत होती. बाकी सर्वत्र शुकशुकाटच होता. तू भेटणार म्हणून मन आज खूप प्रसन्न होते. पावसाची वाट पाहणाऱ्या आणि त्यामध्ये बेधुंद होण्यासाठी जगणाऱ्या वनवेलीप्रमाणे ते आज तुझ्यासाठी आतुरलेलं होत. तू आलीस, बराच वेळ आपण चालत होतो. मुक्यानेच संभाषण होत होत. बोलावयास सुरुवात करावयाची म्हणून ओठ हलविले  आणि तेथेच चुकलो. तसं काही बोलायचं नाही असं हजारदा ठरवितो, पण जेंव्हा जेंव्हा तू समोर दिसातीस तेंव्हा तीच वाक्यं माझ्या जिभेवर नाचावयास लागतात. सगळ्या चुका माहित असूनही पुन्हा  पुन्हा त्या करावयाशा  वाटतात. तू चिडणार, वैतागणार, ह्याची कल्पना असूनही पुन्हा तेच शब्द माझ्या भोवती घिरट्या घालू लागतात. तुला त्रास द्यावयाचा नसतो आणि एकमेकांच्या जखमेवरील खपल्या काढण्याचा  अट्ट|हासही नसतो, पण नकळत हे घडतं, तू चिडतेस अन माझा विरस होतो, सूर बेसूर व्हावयास लागतात, रंगाचा बेरंग होतो.  

संसारात दोन माणसांचा स्वभाव एक असण तसं कठीणच असत. कुणीतरी कुणासाठी म्हण किंवा दोघांनीही एकमेकांसाठी म्हण बदलायला हवंच असतं, कारण भांड्याला भांड लागलं म्हणजे आवाज हा होणारंच, म्हणून भांड्याला भांड लागू न देण हेच आपल्या संसाराचं ध्येय असलं पाहिजे.

तू म्हणालीस,.......तू बदल,

मी म्हणालो, हो!

तू म्हणालीस, तू स्मितमुखी रहा,

मी म्हणालो हो!

भावानाधीन होवून चालत नाही, या जगात तू व्यवहारी आणि विवेकी रहा....असाही तू म्हणालीस.

मला स्वतःला हे पटत ग पण....पण भावनाप्रधान माणसाला ते कस शक्य आहे? मला तुझ्याकडून कशाचाही नकार ऐकावयाचा नसतो. एखादी ठेच सुद्धा माझे जीवन उध्वस्त करू शकते. मला दु:खात राहावयाच नसतं ग पण.....पण.....दु:खच मला विचार करावयास लावत आणि मग मी माझ्याच विचारात डुबून जातो. विचारी माणसाला अविचार चालत नसतो, शब्दात अपशब्द चालत नसतो, अपेक्षात उपेक्षा नको असते म्हणूनच होकारात नकार नको असतो!

जे मी आख्या दुनियेत फक्त तुझ्यासमोर बोलू शकतो, आणि म्हणून तुझ्या भेटीची चातकासारखी वाट पाहत असतो. माझ्या प्रत्येक हालचालीत तू असतीस, तू सगळ पाहत असतीस, प्रत्यक्ष दिलासा जरी देऊ शकत नसलीस तरी सुखदु:खात तू सहभागी आहेस असं सतत मला वाटत असतं.

तुझ्याबद्दल एवढी ओढ असूनही तुझ्याजवळ कितीही मोकळ व्हायचं असं ठरविलं तरीही मी मोकळा होऊ शकत नाही. भेट होवूनही मनाला शांती मिळू  शकत नाही. कुणीतरी कुठतरी चुकत असतं एवढ मात्र नक्की. म्हणूनच मला स्वप्नातच राहावयास खूप आवडतं; तसं माझं जीवनावर नितांत प्रेम आहे. पण जीवन हे माझ्या मालकीचं नाहीय. त्याच्यावर आणखी कुणाचातरी हक्क आहे. स्वप्नाचं मात्र तसं नाही. मला हव्या त्या गोष्टी त्याच्यामध्ये घडू शकतात. कुणाच बंधन नसतं, कुणाची भीती नसते, प्रतिष्ठेचा, समाजाचा प्रश्न नसतो. भूतकाळातील रम्य आठवणीवरच माणूस जगात असतो.

मी हे सर्व स्वप्नातच लिहितोय कारण स्वप्नातून बाहेर आल्यानंतर ह्या व्यवहारी जगात काहीही नसतं. भावनांना किमंत शून्य असते. असते ती फक्त स्वप्नांची धूंदी.  स्वप्नांत मन मानेल तसं होत असतं, तेथे प्रश्न नसतात, अडचणी नसतात कि दु:ख नसतं. पण प्रत्यक्ष जीवनात ते शक्य नसतं, त्याला व्यवहारी रहावच लागतं. तू म्हणतेस ते खर आहे कि माणसान विवेकी आणि व्यवहारी असावं. भावना, आवेग ह्यातलं काहीही या जगात मदतीला धावून येत नाही की सहाय्य करत नाही. म्हणूनच आपण म्हणावं,

'स्वप्नातल्या कळयांनो उमलू नकात केंव्हा......

गोडी अपूर्णतेची लावील वेड जीवा..........'